Symbolem żółtego krzyża na niebieskim tle oznacza się szlaki, którymi wędrował ks. Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Wędrówka jego śladami jest okazją nie tylko do podziwiania krajobrazu polskich gór, lecz także do głębszej refleksji.
Karol Wojtyła swoje dzieciństwo spędził w Wadowicach, malowniczym miasteczku u podnóży Beskidu Małego i Makowskiego. Od najmłodszych lat sporo chodził po górach, a pasji tej nie porzucił także po wstąpieniu do stanu duchownego. W całym swoim życiu przemierzył wiele górskich szlaków, głównie na terenie polskich Karpat.
Rok po wyborze na papieża powiedział swoim współpracownikom: „Dobrze by było umieścić w mojej biografii trasy, wszystkie trasy, na których byłem, żebym tak był wrośnięty w polską ziemię”. Słowa te stały się inspiracją dla powstania idei szlaków papieskich.
Za pierwszy z nich uznaje się szlak w Dolinie Jarząbczej w Tatrach. Upamiętnia on wędrówkę, jaką Jan Paweł II odbył 23 czerwca 1983 roku, ostatniego dnia II pielgrzymki papieża do ojczyzny. Tego dnia papież przyjechał samochodem do schroniska na Polanie Chochołowskiej, a następnie przywdział górskie buty i w towarzystwie kilku biskupów oraz kardynałów udał się czerwonym szlakiem w kierunku Doliny Jarząbczej. Wycieczka dotarła do Jarząbczych Szałasisk, gdzie z uwagi na zaplanowany lot powrotny do Rzymu, trzeba było zawrócić. W tym miejscu, na pamiątkę tej właśnie krótkiej wędrówki, górale postawili kapliczkę, zaś przebytą przez papieża trasę dodatkowo oznaczono żółtym szlakiem.
Podczas kolejnych pielgrzymek do Polski papież wielokrotnie odwiedzał rodzinne Wadowice i pobliską Kalwarię Zebrzydowską, odwiedził też Nowy Targ, Żywiec i Stary Sącz. W 1997 roku ponownie zawitał do Zakopanego, które specjalnie na jego przyjazd zmieniło swój herb, dodając do niego dwa klucze – symbol stolicy apostolskiej.
W 2002 roku ukazała się broszura pt. „Pilnujcie mi tych szlaków” autorstwa Urszuli Własiuk i Andrzeja Matuszczyka. Opisywała ona górskie wędrówki, jakie Karol Wojtyła odbył, będąc jeszcze księdzem i biskupem. Przewodnik ten spotkał się ze sporym zainteresowaniem środowisk kościelnych i turystycznych, bardzo spodobał się również samemu papieżowi. Dwa lata później oficjalnie powołano do życia „Fundację Szlaki Papieskie”, która zajęła się m.in. wydawaniem kolejnych przewodników po szlakach papieskich, a także ich znakowaniem w terenie.
Do dziś fundacja wytyczyła wiele kilometrów szlaków papieskich. Znakowane są one zwykle wzdłuż istniejących szlaków PTTK poprzez dodanie do typowych oznaczeń szlaku dodatkowego symbolu żółtego trójkąta z krzyżem na kwadratowym niebieskim polu.
Do tej pory oznaczono szlaki papieskie w następujących pasmach górskich:
- Tatry (mapa)
- Beskid Śląski (mapa)
- Beskid Żywiecki (Pasmo Wielkiej Raczy) (mapa)
- Beskid Żywiecki (Pasmo Babiogórskie) (mapa)
- Beskid Żywiecki (Pasmo Orawsko-Podhalańskie) (mapa)
- Beskid Makowski (mapa)
- Beskid Wyspowy (Okolice Mszany Dolnej) (mapa)
- Beskid Wyspowy (Okolice Limanowej) (mapa)
- Gorce (mapa)
- Pieniny (mapa)
- Beskid Sądecki (Pasmo Radziejowej) (mapa)
- Beskid Sądecki (Pasmo Jaworzyny) (mapa)
- Beskid Niski (mapa)
- Bieszczady (mapa)
- Ziemia Kłodzka (mapa)
Dużą część szlaków papieskich przebiegających na terenie województwa małopolskiego połączono w jeden Małopolski Szlak Papieski (mapa). Liczący 231 kilometrów szlak główny biegnie z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza. Posiada on również 10 odgałęzień (wariantów) o łącznej długości 270 kilometrów.
Istnieje także czterostopniowa odznaka turystyczna Małopolskiego Szlaku Papieskiego. Stopień żółto-biały uzyskuje się za przejście szlaku głównego, zaś stopnie brązowy, srebrny i złoty za przejście (odpowiednio) kolejnych dwóch, trzech i czterech wariantów szlaku. Odznakę można zdobywać podczas dowolnej liczby wycieczek, a poszczególne odcinki szlaku pokonywać w dowolnym kierunku.
Tekst zaktualizowano 14 września 2016 r.